(message précédent : 4 septembre)
(rapide traduction avec contributions de Simone ; le texte, plus joliment présenté mais en espéranto seulement, se trouve sur le site de SAT : ici)

Le 5 septembre / La 5an de septembro

La 3an de septembro okazis packunveno fare de “Societo de NaÅ­a Artikolo de la Japania Konstitucio†, kies ĉefo mi estas. Ĉi-foja kunveno konsistis el du prelegoj ; “Mia hejmloko estas ene de la ‘avertita’ urbo†de s-ino Harigai Ä´unko, emerita instruistino, kaj mia raporto pri la vizito al damaÄ itaj regionoj. HodiaÅ­ mi raportos Å ian prelegon.

Le 3 septembre a eu lieu une réunion pacifique de la “Société du Neuvième Article de la Constitution Japonaise†dont je suis le président. La réunion de cette fois-ci comprenait deux conférences ; “Mon lieu de vie est àl’intérieur de la ville ‘avertie’ †par Mme Harigai Junko, enseignante retraitée, et mon compte-rendu de visite dans des régions sinistrées. Aujourd’hui, je ferai un compte-rendu de sa conférence.

Mia hejmurbo estas la urbo Namie apud la Nuklea Centralo n-ro 1 de FukuÅ ima. Tiu urbo havis 20 908 loÄ antojn, el kiuj mortis 128 kaj malaperis 55 en la tertremo kaj la cunamo. 600 domoj laÅ­ la marbordo estis detruitaj per la cunamo, do du tagojn poste la urba funkcio translokiÄ is al la montara distrikto, kaj pli poste pro radioaktiveco, al la urbo Nihonmacu. La urbo fariÄ is danÄ era pro radioaktiveco, tial 40% de la loÄ antoj nun loÄ as ekster la urbo.

La ville où je vis est Namie près de la Centrale Nucléaire n-ro 1 de Fukushima. Cette ville avait 20908 habitants, parmi lesquels 128 sont morts et 55 ont disparu dans le séisme et le tsunami. 600 maisons le long de la côte ont été détruites par le tsunami, donc deux jours après, les services de la ville ont emménagé dans le district en montagne, et plus tard, àcause de la radioactivité, dans la ville de Nihonmacu. La ville est devenue dangereuse àcause de la radioactivité, c’est pourquoi 40% des habitants vivent maintenant àl’extérieur de la ville.

En la urbo loÄ is miaj 96-jara patrino, mia fratino kaj Å ia edzo. La 12an, unu tagon post la tertremo, mi telefonis al ili, sed neniu respondis. Post unu semajno mi trovis mian fratinon kaj Å ian edzon, sed ne mian patrinon, kiu loÄ is en maljunulejo. La 20an mi fine trovis Å in en la maljunulejo situanta en la fora montara distrikto de la urbo Aidu. Tien rifuÄ is multaj maljunuloj, tial mankis litoj kaj ili devis dormi en la koridoro kiel en la ambulanco. Åœi estis demenca, sed frontante al tiu serioza situacio, Å i normaliÄ is. Åœi diris, ke Å i iros ien ajn por vivi, kaj nun Å i loÄ as en la urbo KaÅ­asaki najbara de Tokio. Tamen male de mia patrino, troviÄ is multaj maljunuloj, kies mensstato plimalboniÄ is.

Dans la ville habitaient ma mère de 96 ans, ma sÅ“ur et son mari. Le 12 mars, un jour après le séisme, je leur ai téléphoné mais personne n’a répondu. Une semaine après, j’ai trouvé ma sÅ“ur et son mari mais pas ma mère qui vivait en maison de retraite. Le 20, je l’ai enfin trouvée dans la maison de retraite située dans le lointain district montagneux de la ville de Aidu. S’y sont réfugiées beaucoup de personnes âgées, c’est pourquoi des lits manquaient et elles devaient dormir dans le couloir comme dans une ambulance. Elle souffrait de démence, mais en affrontant la gravité d’une telle situation, elle a retrouvé son équilibre. Elle a dit qu’elle ira quelque part pour vivre, et maintenant elle habite dans la ville de Kawasaki voisine de Tokyo. Cependant, contrairement àma mère, il s’est trouvé de nombreuses vieilles personnes dont l’état mental s’est détérioré.

Edzino de mia frato diras, ke Å i nepre revenos hejmen en la urbo Namie. Multaj miaj konatoj, Ä enerale maljunaj, same diras : “Sen loÄ antoj la urbo fariÄ os neloÄ ebla, pro kio ni, pli ol 60-jaraj, revenos kaj tenos la hejmon en la bona stato, kaj post 50 jaroj ni revenigos niajn genepojn†.
Post la katastrofo mi estis malkontenta kaj kolera pro la registaro kaj TEPCO, kiuj ĉiam mensogas kaj kaÅ as la veron, sed kiam mi aÅ­dis, ke la sake-farejo de la urbo decidis rekomenci produktadon, al mi revenis kapablo senti malÄ ojon kun larmoj. Mia kolero iom kvietiÄ is, sed mi ankoraÅ­ suferas pro sencdiferenco inter mi kaj tiuj, kiuj ne rekte suferas pro la nuklea akcidento.

L’épouse de mon frère dit que, sans aucun doute, elle retournera chez elle dans la ville de Namie. Beaucoup de mes connaissances, en général âgées, disent pareillement : “Sans habitants, la ville deviendra inhabitable, c’est pourquoi nous, âgés de plus de 60 ans, retournerons là-bas et tiendrons le foyer en bon état, et dans 50 ans, nous ferons revenir nos petits-enfants†.
Après la catastrophe, j’étais mécontente et en colère àcause du gouvernement et de TEPCO qui mentent toujours et cachent la vérité, mais quand j’ai entendu que la fabrique de saké de la ville avait décidé de redémarrer la production, je fus de nouveau capable de ressentir de la tristesse avec des larmes. Ma colère s’est calmée un peu, mais je souffre de la différence entre moi et ceux qui ne souffrent pas directement de l’accident nucléaire.

Eksteraj homoj provas kuraÄ igi la suferantojn per la vorto kiel “Ganbare†(Strebu ! Tenu vin forte !†), sed ĉiun fojon, kiam mi aÅ­das tiun vorton, mi pensas, ke tiu vorto ne kongruas kun mia sento. La plej grava afero nun estas, ke ni ne forgesu la malÄ ojon, ni frontu al tiu malÄ ojo kaj ni insiste parolu pri aferoj, kiujn ni perdis, kaj tiamaniere ni havu komunan senton kun la suferantoj.
ntaÅ­ 17 jaroj, nome en 1994, poeto Ŭakamacu Ä´ootaroo antaÅ­vidis la hodiaÅ­an okazintaĵon jene :

Les personnes extérieures essaient d’encourager les victimes par le mot tel que “Ganbare†(Faites tout votre possible ! Tenez bon !†), mais chaque fois que j’entends ce mot, je pense que ce mot ne correspond pas àmes sentiments. Maintenant, le plus important pour nous est de ne pas oublier cette tristesse, de l’affronter et de parler avec force des choses que nous avons perdues et d’avoir ainsi un sentiment de compassion envers les victimes.
Il y a 17 ans, àsavoir en 1994, le poète Wakamacu Jootaroo avait prévu les événements d’aujourd’hui ainsi :

Nun troviÄ as pli ol 50 nukleaj reaktoroj en Japanio. Tiu nombro estas enorma. Kaj kvinono de tiuj funkcias inter 10-kilometra zono en nia distrikto. En tiu malgranda tereno TEPCO nun planas konstrui aliajn du reaktorojn. Al ni ĉiuj estas klare, kio tio signifas. Ni devas imagi pereigan aferon okazi en niaj urboj, same kiel en Ĉernobil. Ni devas demandi nin, ĉu ni povos akcepti tiun kiel nian propran aferon. Tio ne signifas, ke ni mortos momente, neniam komprenante, kio okazas al ni. Tio signifas jenajn aferojn :
Ni devas forlasi nian hejmlokon, nian kutimon, nian domon, niajn kampojn kaj ĉiun posedaĵon, al kiuj ni, niaj gepatroj, geavoj kaj prauloj, de generacio al generacio, kutimiÄ is. Ni perdos laboron, ni ne rajtos reveni hejmen dum 10 jaroj, 20 jaroj aÅ­ pli longe, loÄ ante en fremda loko, kaj familianoj povos apartiÄ i. Tia situacio okazos al cent mil homoj aÅ­ ducent mil homoj. Mia tia imago ne estas senbaza, mi imagas surbaze de la realo de Ĉernobil.

Actuellement, il y a plus de 50 réacteurs nucléaires au Japon. C’est un nombre énorme. Et un cinquième fonctionne dans une zone de 10 kilomètres dans notre district. Sur ce petit terrain, TEPCO prévoit maintenant de construire deux autres réacteurs. Pour nous tous, ce que cela signifie est très clair. Nous devons imaginer une situation fatale ayant lieu dans nos villes, de la même façon qu’àTchernobyl. Nous devons nous demander si nous pourrons accepter cela pour nous-mêmes. Cela ne signifie pas que nous mourrons en un moment, ne comprenant jamais ce qui nous arrive. Cela signifiera les choses suivantes :
Nous devons abandonner nos lieux de vie, nos habitudes, notre maison, nos champs et toutes les choses que l’on possède auxquelles nous, nos parents, nos grands-parents et ancêtres, de génération en génération, nous étions habitués. Nous perdrons notre travail, nous n’aurons pas le droit de revenir chez nous pendant 10 ans, 20 ans ou plus longtemps, habitant dans un lieu étranger, et des membres d’une même famille pourront se séparer. Cette situation arrivera àcent mille personnes, ou deux cent mille. Une telle imagination mienne n’est pas sans fondement, j’imagine d’après la réalité de Tchernobyl.

Vesperon de la 13a de aÅ­gusto al mi revenis memoro pri mia juneco jene : (poemo ĉi-sube)

Le soir du 13 aoà»t, il m’est revenu un souvenir de ma jeunesse ainsi : (poème ci-dessous, non traduit)

Dezertaj montoj kaj riveroj sen la loÄ antoj
Kune kun montoj, el kiuj fluas riveroj,
kune kun maro, al kiu tiuj riveroj enfluas,
homoj povas vivi.

Abunde fluas riverakvo,
Rapide kreskas rizplantoj en la kampoj.
Mi biciklas al la fiÅ vendejo laÅ­ la marbordo,
“Kion vi havas hodiaÅ­ ?â€
En la akvujoj kaj en la kestoj
vidiÄ as skombroj, sepioj, sairoj kaj aliaj fiÅ oj.
Krude, boligite, rostite, ĉiamaniere kuirite
ili estas bongustaj.

Ventoj el la maro estas freÅ aj,
tial ni ne bezonis elektran ventumilon,
ne ekzistis tiutempe klimatiziloj.

Ĉijo-njo, kurbiÄ nta maljunulino, donas al mi
tomatojn, kukumojn kaj kukurbojn
produktitajn en sia kampo,
“Mi sentas min agrabla, laborante en la kampo,†Ši diras.

En julio ventoj transsendas sonojn de flutoj kaj tamtamoj
ludataj de junuloj preprantaj sin por Bon-danco
okazonta vesperon de la 15a de aÅ­gusto.

La 13a de aÅ­gusto estas la unua tago de Bon.
Infanoj, vestante sin per somera kimono kun zono,
tenas malgrandan lanternon en sia mano,
ĉiuj familianoj vizitas siajn familiajn tombojn.
“Bruligu incenson al la tombo de nia eksa reÄ o Sooma !â€
Tombojn de la prauloj ni lumigas ruÄ e
per lanterno unu metron longa
per lanterno granda kaj ronda,
ni invitas spiriton de niaj geavoj, gepatroj, gefratoj,
ili revenas al nia mondo en ruÄ e bruligantaj flamoj.

En la distrikto en la “avertita†zono,
ne troviÄ as loÄ antoj,
nun kreskas herboj kaj herbegoj,
domoj malbonodoras netolereble pro bestaj fekaĵoj.

Dum tiu-ĉi Bon, neniu bruligas fajron,
kiamaniere en tiu mallumo niaj prauloj povos reveni hejmen ?
MalÄ ojo de la vivantoj,
Ä emadoj de la mortintoj,
vagadas sub la ĉielo karega al ni.

(message suivant : 9 septembre)